Μπορεί το βάρος της τσάντας ή η κακή στάση του σώματος στην καρέκλα να προκαλέσει ορθοπαιδικά προβλήματα; Ποια είναι τα λάθη και τι πρέπει να κάνουμε για να προστατεύσουμε την υγεία των παιδιών;
Βιώνοντας και τα παιδιά όπως όλοι μας τις κακές συνέπειες τις πανδημίας, πέρασαν ένα σχολικό έτος σε εξ’ αποστάσεως μαθήματα (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων). Το τίμημα της φυσικής αυτής απόστασης από το σχολείο δεν ήταν μόνο ψυχολογικό αλλά και σωματικό.
Και αν μέχρι πρότινος τα «σχολικά βάρη» αφορούσαν τον μεγάλο φόρτο εργασίας στο σπίτι και την μεταφορά μιας ιδιαίτερα βαριάς σχολικής τσάντας, την χρονιά που διανύσαμε ναι μεν «περισώθηκε» η προαναφερθείσα μεταφορά -μια και παρακολουθούσαν τα μαθήματα από το σπίτι- ωστόσο με το πέρασμα των μηνών, η διαχείριση αυτή έτεινε σε δημιουργία και ορθοπεδικών προβλημάτων.
Η συνεχής καθιστική ζωή και η έλλειψη δραστηριοτήτων (συνεπαγόμενη της αποχής από το σχολείο και από κοινωνικές επαφές), η κακή στάση του σώματος για σωρεία ωρών σε μια (σπανίως) ανατομική καρέκλα, μπορεί επιστημονικά να μην αποτέλεσε την αιτία δημιουργίας αλλά επανέφερε στην επιφάνεια προβλήματα όπως κύφωση και σκολίωση αλλά και ενοχλήσεις στα γόνατα -την περίοδο που επανήλθαν σε πιο φυσική ροή οι εξωσχολικές δραστηριότητες. Η αύξηση βάρους λόγω καθιστικής ζωής και αποχής από κάθε είδους άσκηση δεν βοήθησε βέβαια σε αυτό.
Στην περίπτωση που σε κάποιο παιδί υπάρχει προδιάθεση για οσφυαλγία ή κάποια άλλη πάθηση του μυοσκελετικού, το να μεταφέρει μια αρκετά βαριά σχολική τσάντα ή να παραμένει καθιστό στο σπίτι για μεγάλο χρονικό διάστημα, ευνοεί την εμφάνιση οσφυαλγίας και κόπωσης στα μυοσυνδεσμικά στοιχεία της σπονδυλικής στήλης και συχνά και των άκρων.
Τα πιο συνηθισμένα λάθη
Ήταν γνωστό μέχρι σήμερα ότι το μεγάλο βάρος της σχολικής τσάντας σε συνδυασμό με τον λανθασμένο τρόπο πλήρωσης και μεταφοράς της, επιβαρύνει τη σπονδυλική στήλη και μπορεί να προκαλέσει έντονη οσφυαλγία και άλλα, παροδικά προβλήματα. Συχνά βλέπουμε μαθητές, ιδιαίτερα του δημοτικού, να κουβαλάνε τσάντες γεμάτες βιβλία και άλλο σχολικό εξοπλισμό. Όλα αυτά τις καθιστούν τόσο βαριές, ώστε προσεγγίζουν σχεδόν το 50% του σωματικού βάρους των παιδιών.
Αυτό είναι λάθος, καθώς σύμφωνα με πορίσματα και τοποθετήσεις επιστημονικών φορέων εντός κι εκτός Ελλάδας, το συνιστώμενο βάρος της σχολικής τσάντας πρέπει να είναι ανάλογο του 10% του σωματικού βάρους ενός μαθητή ή μαθήτριας της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Επίσης, συχνά βλέπουμε μαθητές να κρατούν την τσάντα τους με το ένα χέρι ή από τον έναν μόνο ώμο. Η συγκεκριμένη συνήθεια επιβαρύνει πολύ τη σπονδυλική στήλη.
Την περίοδο της πανδημίας και λόγω συνεχούς καθιστικής στάσης για την παρακολουθηση των μαθημάτων από τον υπολογιστή, η στάση της σπονδυλικής στήλης ή και των ποδιών δεν ήταν ποτέ η ενδεδειγμένη. Η ανάγκη για προσήλωση στον υπολογιστή και ενώ το ύψος στο οποίο βρισκόταν η οθόνη δεν ήταν το απαιτούμενο για να γίνει τηλεκπαίδευση που διαρκούσε αρκετές ώρες επιβάρυνε εξίσου την ήδη λανθασμένη στάση του σώματος.
Η ταυτόχρονη αύξηση του βάρους σχεδόν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες – άρα και στα παιδιά- αυξάνει την πίεση ή το βιο-μηχανικό φορτίο στα γόνατα. Παράλληλα αυξάνει την πιθανότητα φθοράς της επιφάνειας αποσβέσεως της άρθρωσης του γόνατος, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη αρθρίτιδας και την ανάγκη (μακροπρόθεσμα ή δυστυχώς και βραχυπρόθεσμα ενίοτε) για ολική αρθροπλαστική γόνατος. Η ανάγκη για ολική αρθροπλαστική γόνατος εκτιμάται ότι είναι τουλάχιστον 8,5 φορές υψηλότερη στους ασθενείς με δείκτη μάζας σώματος (BMI) μεγαλύτερο ή ίσο με 30, σε σύγκριση με ασθενείς που έχουν δείκτη μάζας σώματος στο φυσιολογικό εύρος από 18,5 έως 24,9.
Μέτρα για να ελαχιστοποιηθούν τα “σχολικά βάρη”
Δεδομένου ότι η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη, τα παραπάνω προβλήματα μπορούν να προληφθούν σε μεγάλο βαθμό. Αυτό θα γίνει αρχικά με τον περιορισμό του χρόνου που τα παιδιά αναγκάζονται να παραμένουν καθιστά στο σπίτι μετά το σχολείο αλλά και της υγιούς διατροφής σε συνδυασμό με την κατά το δυνατόν -με βάση και τα υγειονομικά πρωτόκολλα- αθλητική δραστηριότητα. Η ορθή στάση τους στην καρέκλα κατά την διάρκεια της (τηλ)εκπαίδευσης επίσης, μειώνει το ρίσκο μυοσκελετικών προβλημάτων τόσο στην σπονδυλική στήλη όσο και τα άκρα.
Στη συνέχεια χρειάζεται να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην:
- επιλογή της σχολικής τσάντας,
- τοποθέτηση των βιβλίων εντός της,
- μεταφορά της τσάντας από το παιδί.
Oι γονείς θα πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στα παρακάτω:
Η μεταφορά της σχολικής τσάντας και από τους δυο ώμους βοηθάει στην καλύτερη κατανομή του βάρους της. Επίσης περιορίζει τα προβλήματα στάσης σώματος.
Οι ιμάντες ώμου πρέπει να ρυθμίζονται κατάλληλα. Πρέπει η τσάντα να φτάνει στο ύψος της μέσης ή λίγο ψηλότερα και κάτω από τη βάση του κεφαλιού.
Τα βαρύτερα αντικείμενα πρέπει να τοποθετούνται πρώτα εντός της τσάντας.
Το βάρος πρέπει να διανέμεται ομοιόμορφα εντός της τσάντας. Τα αντικείμενα πρέπει να τοποθετούνται έτσι ώστε να μην αλλάζουν θέση κατά τη μεταφορά.
Τα παιδιά πρέπει να σηκώνουν την τσάντα γονατίζοντας κι όχι σκύβοντας.
Αν ένα παιδί σκύβει προς τα εμπρός κατά τη μεταφορά της τσάντας, τότε η τελευταία έχει υπερβολικά μεγάλο βάρος.
Ωστόσο, ακόμα και μετά την υιοθέτηση των σωστών πρακτικών σχετικά με τη μεταφορά της σχολικής τσάντας, υπάρχει πιθανότητα εκδήλωσης συμπτωμάτων καταπόνησης και άλλων ορθοπαιδικών προβλημάτων.
Γι’ αυτό, στην περίπτωση που ένα παιδί παραπονεθεί για πόνους στη μέση, τον αυχένα, και το γόνατο οι οποίοι δεν υποχωρούν, οι γονείς θα πρέπει να αναζητήσουν τη συμβουλή ενός ορθοπαιδικού.
